"ကမၻာ့အျမင့္ဆုံး ဧ၀ရတ္ေတာင္ႏွင့္ပတ္သက္၍ သိသင့္ေသာ အခ်က္မ်ား"

(၁) ဧ၀ရတ္ေတာင္ကို မည္သည့္ေတာင္တက္သမားမွ် မတက္ေရာက္ခဲ့ေသာ ေနာက္ဆုံးႏွစ္မွာ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ျဖစ္ သည္။

(၂) ၁၉၇၈ခုႏွစ္တြင္ Reinhold Messner သည္ အေဖာ္ျဖစ္သူ Peter Habeler ႏွင့္အတူ ဧ၀ရတ္ေတာင္ အား ေအာက္ဆီဂ်င္ ဗူးမပါဘဲ ပထမဆုံးအႀကိမ္တက္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ႏွစ္အၾကာတြင္ Messner သည္ ေအာက္ဆီဂ်င္ဗူးမပါဘဲ တစ္ဦးတည္း ထပ္မံတက္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ ျပန္သည္။

(၃) ၁၈၅၆ ခုႏွစ္တြင္ အနားယူသြားၿပီျဖစ္သည့္အျပင္ ယင္းေတာင္ထိပ္ကို ျမင္ပင္မျမင္ဖူး ခဲ့ေသာ ေ၀လလူမ်ဳိး ဆာေဗးတိုင္း တာေရး အႀကီးအကဲ George Everest ကို ဂုဏ္ျပဳ၍ ဧ၀ရတ္ေတာင္ (Everest Mt.) ဟု အမည္ေပးခဲ့သည္။

(၄) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ေပၚပထမဆုံးေျခခ်ခဲ့ေသာ Edumund Hillary သည္ သားျဖစ္သူ Peter Hillary ႏွင့္ အတူ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ယင္းေတာင္ကို ထပ္မံတက္ေရာက္ရာ ထိုသုိ႔တက္ေရာက္သည့္ ပထမဆုံးေသာ သားအဖအျဖစ္ မွတ္တမ္း၀င္ခဲ့ သည္။

(၅) ဧ၀ရတ္ေတာင္တည္ရွိမႈကို ၁၈၅၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားဆီက အိႏိၵယတိုင္းတာေရး ဆာေဗးေၾကာင့္ အတည္ျပဳႏိုင္ ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

(၆) ဧ၀ရတ္ေတာင္၏ အျမင့္ကို ပထမဆုံး တြက္ထုတ္ခဲ့သူမွာ အိႏိၵယ သခ်ၤာပညာရွင္ Radhanath Sikdar ျဖစ္သည္။ သူက ၂၉၀၀၂ ေပအျဖစ္တြက္ခ်က္ခဲ့ရာ ကမၻာ့အျမင့္ဆုံးျဖစ္ခဲ့သည္။ (လက္ရွိအခ်ိန္ တြင္ ၂၉၀၃၅ ေပအျဖစ္ အတည္ျပဳထားသည္။)

(၇) ၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ေပၚမွ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ေလယာဥ္ျဖတ္ပ်ံခဲ့သည္။ ယင္းေလယာဥ္ ကို ေမာင္းႏွင္ခဲ့ေသာ ေလယာဥ္မွဴးမွာ Douglas Douglas-Hamilton ႏွင့္ David Fowler MacIntyre တို႔ျဖစ္သည္။

(၈) ထိုသို႔ပ်ံသန္းၿပီး ၁၈ ႏွစ္ၾကာေသာအခါ Douglas ၏ ေျမးျဖစ္သူ Charles Douglas-Hamilton က ေလေၾကာင္း ခရီးသည္ အေနျဖင့္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္မွ ျဖတ္သန္းခဲ့ျပန္သည္။

(၉)၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ေမလတြင္ Didier Delsalle သည္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္သို႔ ဆင္းသက္သည့္ ပထမ ဆုံးေသာ ရဟတ္ ယာဥ္မွဴးျဖစ္လာသည္။

(၁၀) ဧ၀ရတ္ေတာင္တက္ခရီးသမိုင္းတြင္ လူအမ်ားဆုံး ေသဆုံးခဲ့ေသာႏွစ္မွာ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ျဖစ္ၿပီး ေတာင္ တက္သမား (၁၅)ဦး ေသဆုံးခဲ့သည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ေတာင္တက္သမား ၁၁ ဦးေသဆုံးခဲ့သည္။

(၁၁) ဧ၀ရတ္ေတာင္၏ အႏၲရာယ္အႀကီးဆုံး ဧရိယာမွာ ေရခဲၿပိဳက်သည့္ khumbu ေဒသျဖစ္ၿပီး ေမွ်ာ္မွန္း မထားႏိုင္ေသာ ေရခဲက်ဆင္းမႈက အႏၲရာယ္ အႀကီးမားဆုံးျဖစ္ေစသည္။

(၁၂) ဧ၀ရတ္ေတာင္အား တက္ေရာက္ခဲ့သည့္ အသက္အႀကီးဆုံး ေတာင္တက္သမားမွ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွ အသက္ ၈၀ အရြယ္ Yuichiro Miura ျဖစ္သည္။

(၁၃) Yuichiro Miura သည္ ေဒါင္လိုက္အျမင့္ေပ ၄၂၀၀ မွ စကိတ္ျဖင့္ ဆင္းႏိုင္ခဲ့ေသာ မွတ္တမ္းတင္ ခဲ့သည္။ ယင္းစြမ္း ေဆာင္မႈကို ဧ၀ရတ္ေတာင္မွ စကိတ္ျဖင့္ဆင္းသူ ဟူ၍ ရုပ္ရွင္ရိုက္ကူး ခဲ့ရာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္၏ အေကာင္းဆုံး အားကစားရုပ္ရွင္ အကယ္ဒမီဆုရရွိခဲ့သည္။

(၁၄) ဧ၀ရတ္ေတာင္တြင္ နာမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။ နီေပါႏိုင္ငံတြင္ Sagarmatha ဟုေခၚၿပီး ေကာင္းကင္၏ နဖူး ဟု အဓိပၸါယ္ ရသည္။ တိဗက္က Chomolangma ဟု သုံးႏူန္းၿပီး စၾကာ၀ဌာ၏ မိခင္ ဟု ဆုိလိုသည္။

(၁၅) ဧ၀ရတ္ေတာင္အား တက္ေရာက္ခဲ့သည့္ အငယ္ဆုံး ေတာင္တက္သမားမွာ အသက္ ၁၃ ႏွစ္အရြယ္ Jordan Romero ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ေမလတြင္ အေမရိကန္လူငယ္ Jordan Romero သည္ ယခင္နီေပါမွ အသက္ ၁၅ ႏွစ္ Ming Kipa ၏ စံခ်ိန္ကို ခ်ဳိးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

(၁၆) ဒူဘိုင္းႏိုင္ငံက ကမၻာ့ အျမင့္ဆုံး အေဆာက္အအုံႏွင့္ လူသား၏ တည္ေဆာက္မႈတြင္ အျမင့္ဆုံး အျဖစ္ Burj Khalifa အေဆာက္အဦးကို အျမင့္ ၈၂၉ မီတာျဖင့္ေဆာက္လုပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ က ယင္းအေဆာက္အအုံထက္ ၁၀ ဆ ပိုျမင့္သည္။

(၁၇) ကမၻာ့ဒုတိယအျမင့္ဆုံး အေဆာက္အဦးျဖစ္ေသာ တိုင္ေပမွ ၁၀၁ ထပ္အေဆာက္အဦးသည္ ၅၀၉ မီတာသာ ျမင့္ရာ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ကို မီရန္ ၁၇ဆ ထပ္ျမင့္ရမည္ျဖစ္သည္။

(၁၈) ဧ၀ရတ္ေတာင္၏ အျမင့္ဆုံး အေျချပဳစခန္းမွ ေတာင္ထိပ္ေရာက္ရန္ပင္ ပုံမွန္အားျဖင့္ ၁၂ နာရီခန္႔ ထပ္မံတက္ေရာက္ ရေလ့ရွိသည္။

(၁၉) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္သို႔ အႀကိမ္အမ်ားဆုံး တက္ေရာက္ခဲ့သူမွာ Lhakpa Tenzing Sherpa ျဖစ္ၿပီး ၁၉၉၀ျပည့္ႏွစ္မွ စ၍ ၂၁ ႀကိမ္တက္ေရာက္ခဲ့သည္။

(၂၀) ၿဗိတိန္အျမင့္ဆုံးစံခ်ိန္အျဖစ္ Kenton Cool က ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္အား ၁၁ႀကိမ္ တက္ေရာက္ခဲ့ သည္။

(၂၁) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ရွိ အပႈခ်ိန္သည္ ေအးခဲသည့္ပမာဏထက္ မည္သည့္အခါကမွ် ျမင့္မားေလ့ မရွိဘဲ ေဆာင္းရာသီတြင္ (-၃၆) ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ႏွင့္ ေႏြရာသီတြင္ (-၁၉) ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ ပွ်ဥ္းမွ် ရွိသည္။

(၂၂) ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ နီေပါအမ်ဳိးသမီး Churim Sherpa သည္ (၅)ရက္ သာျခား၍ ဧ၀ရတ္ေတာင္ အား ႏွစ္ႀကိမ္ ဆက္တိုက္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။

(၂၃) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္မွ ပထမဆုံးေသာ တြစ္တာမက္ေဆ့ကို Kenton Cool က ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ တြင္ ေပးပို႔ခဲသည္။

(၂၄) Leanna Shuttleworth သည္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ကိုတက္ေရာက္သည့္ အငယ္ဆုံးေသာ ၿဗိတိန္ အမ်ဳိးသမီးျဖစ္ခဲ့သည္။ သူသည္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ အသက္၁၉ႏွစ္အရြယ္တြင္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ သို႔ တက္ေရာ က္ႏိုင္ခဲ့သည္။

(၂၅) ဧ၀ရတ္ေတာင္သည္ ဆန္႔က်င္ဘက္ေျမလႊာႀကီးမ်ား (tectonic plates) တြန္းတိုက္မႈေၾကာင့္ ႏွစ္ စဥ္ ၄ မီလီမီတာ ျမင့္တက္လွ်က္ရွိသည္။

(၂၆) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္ရွိ ေက်ာက္တုံးမ်ားသည္ ပင္လယ္ (marine limestone) မ်ားျဖစ္ၿပီး လြန္ ခဲ့ေသာ ႏွစ္သန္းေပါင္း ၄၅၀ ခန္႔က အနည္က်ခဲ့ျခင္းဟုယူဆၾကသည္။

(၂၇) Edmund Hillary ႏွင့္ Tenzing Norgayတို႔ ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္သို႔ တက္ေရာက္ၿပီးေနာက္မွာပင္ ဧ၀ရတ္ေတာင္၏ အေနာက္ဘက္ ေတာင္တန္းမ်ားမွ မတက္ေရာက္ႏိုင္ဟု က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လက္ခံ ထားၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္လူမ်ဳိးႏွစ္ဦးျဖစ္ေသာ Willie Unsoeld ႏွင့္ Tom Hornbein တို႔က အဆိုပါ အေနာက္ဘက္လမ္းေၾကာင္းမွ တက္ေရာက္ႏိုင္ေၾကာင္း သက္ေသထူႏိုင္ခဲ့ၾက သည္။

(၂၈)အံ့ၾသစရာ မေကာင္းေသာအခ်က္မွာ ဧ၀ရတ္ေတာင္တြင္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ရေသာ ကယ္ဆယ္ေရးမ်ားမွာ အျမင့္ဆုံး ေတာင္တက္ ကယ္ဆယ္ေရးမ်ားျဖစ္ေနျခင္းျဖစ္သည္။ ၂၀၀၁ခုႏွစ္တြင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ကယ္ ဆယ္ေရးမွာ လမ္းျပတစ္ဦးႏွင့္ ေတာင္တက္သမားတစ္ဦးကို အျမင့္ေပ ၂၈၅ ၀၀ တြင္ တစ္ညအိပ္ ရွာေဖြ ကယ္ဆယ္ခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။

(၂၉) ၂၀၀၆ခုႏွစ္တြင္ Edmund Hillary က ၿဗိတိန္လူမ်ဳိးတစ္ဦးကို ကယ္ဆယ္ရန္ပ်က္ကြက္ သျဖင့္ ေတာင္ တက္ သမားမ်ားအား ျပစ္တင္ေ၀ဖန္ခဲ့သည္။ အသက္ ၃၄ ႏွစ္ရွိသူ David Sharp သည္ ဧ၀ရတ္ေတာင္ တက္ခရီးတြင္ေသဆုံးခဲ့သည္။

(၃၀) ၾကမၼာဆိုးငင္ေသာ (၁၉၂၄ခုႏွစ္) ေတာင္တက္ခရီးစဥ္တြင္ ကိုဒက္ခ္ (Kodak) ကင္မရာ သယ္ေဆာင္ သြားမႈ ေၾကာင့္ George Mallory ႏွင့္ Andrew Irvine တို႔ႏွစ္ဦးကို လူအမ်ား သိရွိခဲ့ၾကသည္။ သူတို႔ႏွစ္ ဦးေတာင္ထိပ္အထိ တက္ေရာက္ ႏိုင္ခဲ့သည္ဟု တစ္ခ်ဳိ႕ကယုံၾကည္ၾကသည္။

(၃၁) ဧ၀ရတ္ေတာင္ထိပ္သို႔တက္ေရာက္ေသာခရီးတြင္ ေတာင္တက္သမားမ်ားသည္ ပင္လယ္ ေရ မ် က္ႏွာျပင္ တြင္ အသက္ရႈ သြင္းခိုက္ ရရွိေသာ ေအာက္ဆီဂ်င္ ပမာဏေအာက္ သုံးပုံ တစ္ပုံသာ ေလ်ာ့၍ ရရွိသည္။ ယင္းသို႔ျဖစ္ရျခင္းမွာ ေလထုဖြဲ႔ စည္းပုံ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ ေလဖိအား သိသိ သာသာေလ်ာ့ပါးသြးျခင္းေၾကာင့္ ေအာက္စီဂ်င္အား ရယူႏိုင္စြမ္းနည္း ပါးသြားရျခင္းျဖစ္သည္။

ျမ၀တီ