တရားခြင္မွာ တရားသူႀကီးအစား ေငြထုပ္ပဲ ရွိလာတဲ့အခါ. . .၊ ျမန္မာ့ တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္၌ အဂတိ လိုက္စားမႈ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈႏွင့္ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈမ်ား ေလ်ာ့ပါးျခင္း မရွိေသး

တရားသူႀကီးမ်ား၏ လာဘ္စားမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ ဦးသိန္းညြန္႔ထံသုိ႔ ျပည္သူမ်ားမွ ေပးပုိ႔ထားေသာ တုိင္စာမ်ား (ဓာတ္ပုံ - ေနထြန္းႏုိင္)

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ႏိုင္ငံ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑ိဳင္ကို ဦးေဆာင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ အစိုးရ အဖြဲ႕သို႔ ပထမဆံုး ေျပာၾကားခဲ့သည့္ မိန္႔ခြန္း၌ "တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး၊ လြတ္လပ္စြာ တရားစီရင္ေရး၊ ဥပေဒ ကန္႔သတ္ခ်က္ မ်ားမွအပ ျပည္သူ႔ေရွ႕ေမွာက္ တရားစီရင္ေရးတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ရန္ လိုအပ္ေၾကာင္း" ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထို႔အတူ အဂတိ လိုက္စားမႈ၊ အာဏာအလြဲသံုးစား ျပဳမႈ၊ မေလ်ာ္မကန္ ျပဳလုပ္မႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အသိေပးျခင္း၊ သတိေပးျခင္း၊ အေရးယူ ျခင္းမ်ား ကို ေဆာင္ရြက္ေနေၾကာင္းကိုလည္း ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္ ထပ္မံေျပာၾကား ခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ႏိုင္ငံ၏ မ႑ိဳင္မ်ားထဲတြင္ အေရးပါေသာ မ႑ိဳင္တစ္ရပ္ျဖစ္ေသာ တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္မွာ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ ဦးေဆာင္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႕ တာ၀န္ယူၿပီး ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ သံုးႏွစ္အတြင္း ေရာက္ရွိလာ ခ်ိန္၌လည္း ဆက္လက္ယိမ္းယိုင္ ေနခဲ့ၿပီး ၿပိဳက်လုနီးပါး အေျခအေနတြင္ ရွိေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ျမန္မာ့ တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္၌ အဂတိ လိုက္စားမႈ၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ မႈမ်ားႏွင့္ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈမ်ားမွာ ေလ်ာ့ပါးသြားျခင္း မရွိေသးဘဲ အေျခခိုင္ျမဲ ျဖစ္ေနသည္ဟု Eleven Media Group က ေတြ႕ ဆံုေမးျမန္းခဲ့ေသာ အမည္မေဖာ္လိုသူ အၿငိမ္းစား တရားသူႀကီးမ်ား၊ တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေနမ်ား၊ အမႈသည္မ်ားႏွင့္ ဥပေဒ အရာရွိမ်ားက ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။

၀င္ေငြေကာင္း စီးပြားေရးေတြထဲက လုပ္ငန္းတစ္ခု

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေနေသာ တရားစီရင္ေရး စနစ္သည္ မွန္ကန္မွ်တၿပီး ျပည္သူအမ်ား အားကိုးသည့္ ပံုစံတြင္ ရွိမေနဘဲ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းတစ္ခုပံုစံ ျဖစ္ေနသည္ဟု ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ တရားစီရင္ေရး၊ ဥပေဒေရးရာႏွင့္ တိုင္ၾကားစာမ်ား၊ အသနားခံစာမ်ား စိစစ္ေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီဥကၠ႒ သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားပါသည္။  

"ႏိုင္ငံျခားမွာရွိတဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္က ေမးပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အေကာင္းဆံုး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြက ဘာလဲတဲ့။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ အေကာင္းဆံုး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြထဲမွာတရား စီရင္ေရးလည္း တစ္ခုပါပါတယ္လို႔ ေျဖလိုက္ပါတယ္။ ေျဖလိုက္ေတာ့ ႏိုင္ငံျခားသား မိတ္ေဆြက ေတာ္ေတာ္အံ့အားသင့္ၿပီး သေဘာက်သြား ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တရားစီရင္ေရးသည္ အေကာင္းဆံုး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြထဲက တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာက အဲဒီအတိုင္း ျဖစ္ေနပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ဆိုသည္။

"ကြၽန္ေတာ္ေနာက္ဆံုး က်င္လည္ခဲ့တဲ့ ၁၉၈၉/၉၀။ အဲဒီကာလ ေတြတုန္းက တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္။ အဲဒီတုန္းက လာဘ္စားၾကတယ္ မေခၚဘူး။ အမႈၿပီးလို႔ ေက်းဇူးျပဳတယ္ေပါ့။ ေပးႏိုင္၊ ကမ္းႏိုင္တဲ့ အမႈသည္ေတြဆီက ေက်းဇူးျပဳတာကို လက္ခံၾကတာ ရွိတယ္။ ဒီဘက္ေခတ္မွာလို အိမ္၀ယ္၊ ကား၀ယ္၊ သားသမီးကို ႏိုင္ငံျခားမွာ ေက်ာင္းထားဖို႔ဆိုၿပီး လာဘ္စားတဲ့သူေတြ မရွိခဲ့ဘူး။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ လာဘ္ေငြနဲ႔ ဘ၀ကို မတည္ေဆာက္ ခဲ့ၾကဘူး" ဟု တရားလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေန ဦးသန္းေမာင္က ေျပာၾကား သည္။

ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ား ေကာ္မရွင္ (ICJ) က ဒီဇင္ဘာ ၃ ရက္တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ အစီရင္ ခံစာအရ ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရး စနစ္တြင္ အဂတိ လိုက္စားမႈႏွင့္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ မႈမ်ားက ခိုင္ျမဲစြာ အေျခက်ေနသည့္ အခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

"အဂတိ လိုက္စားမႈေတြက ေနရာတကာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတယ္" ဟု ICJ ၏ အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ ေဒသဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး မစၥတာ ဆမ္ဇာရီဖီက ေျပာၾကားသည္။

"အခု တရားခြင္ ၀န္းက်င္မွာကေတာ့ အဂတိ လိုက္စားမႈက အရင္ထက္စာရင္ လက္ရဲဇက္ရဲေတြ ေလ်ာ့ သြားတာ အမွန္ပဲ။ သို႔ေသာ္ ေပ်ာက္ကြယ္ၿပီလား ဆိုရင္ေတာ့ မေပ်ာက္ကြယ္ေသးဘူး။ အေျခ အေနေပးရင္ ေပးသလို လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈကို ေဆာင္ရြက္ေနၾကတာပဲ" ဟု ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ဦးသိန္းညြန္႔က ေျပာၾကားသည္။

တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္၌ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမ်ား လက္ရဲဇက္ရဲ မရွိေတာ့ဟု ဆိုေသာ္လည္း ႏွစ္ႏွစ္တာ ကာလအတြင္း ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ တရားစီရင္ေရး၊ ဥပေဒေရးရာႏွင့္ တိုင္ၾကားစာမ်ား၊ အသနား ခံစာမ်ား စိစစ္ေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီသို႔ တရားစီရင္ေရး မမွ်တမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေရာက္ရွိေနေသာ တိုင္ၾကားစာ အေရအတြက္မွာ ၈၀၀၀ ေက်ာ္ ရွိေနသည္။

"တရားမွ်တမႈ မရွိတဲ့၊ တရားစီရင္မႈ မမွ်တတဲ့ အေပၚ၊ တရားမွ်တမႈ မရွိဘူးလို႔ နစ္နာတဲ့ သူေတြကေနၿပီး တိုင္ၾကားတဲ့ တိုင္စာေရာ၊ အမႈတြဲေရာ ေပါင္းရင္ ၈၀၀၀ ေက်ာ္ ရွိပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကို က ေျပာပါသည္။  

ဘယ္အဆင့္မွာ ဘယ္ေလာက္ေပးေန ရသလဲ  

အမႈတစ္ခု စတင္သည္ႏွင့္ အမႈအမ်ိဳးအစားအလိုက္ လာဘ္ေငြေပးရမႈမွာ စတင္ျဖစ္ေပၚ ခဲ့သည္။ Eleven Media Group က ေတြ႕ဆံုခဲ့ေသာ အမႈသည္မ်ားက ၎တို႔ေပးရသည့္ လာဘ္ေငြပမာဏကို အတိအက် ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုျခင္း မရွိေသာ္လည္း လာဘ္ေငြေပးမွသာ အလုပ္ျဖစ္သည္ဆိုေသာ အခ်က္ကို ေယဘုယ် အားျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကား ခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ စံုစမ္းသိရွိ ရမႈမ်ားအရ အမႈတစ္ခု စတင္သည္ႏွင့္ ကနဦး ေပးရသည့္ လာဘ္ေငြပမာဏမွာ အနည္းဆံုး က်ပ္ငါးေထာင္မွ က်ပ္သိန္းဂဏန္းအထိ ေပးရျခင္းမ်ား ရွိေနေၾကာင္း သိရသည္။

လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ အမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ေတာ့ ရန္ကုန္က အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ မႏၲေလးက အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးေကာင္းတဲ့ တိုင္းေတြက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။ ရန္ကုန္တိုင္းမွာလည္း ေငြမ်ားတရားႏိုင္၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈေတြ အားေကာင္းေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္ . . . . .

"ေအာက္႐ံုးေတြမွာ ဆိုရင္ေတာ့ အမႈတြဲ တစ္ခုကို တင္လိုက္တာနဲ႔ တရား႐ံုးကို ေပးရတာ တစ္မ်ိဳး၊ တရားမမႈေတြဆိုရင္ ကိုယ္စြဲဆိုတဲ့ တန္ဖိုးက မ်ားရင္မ်ားသေလာက္ အနည္းဆံုး အနိမ့္ဆံုး အဆင့္ငါးေထာင္ကေန စေပးရတာပဲ။ ဒါက်ေတာ့ တရားခြင္ စာေရးကို ေပးရတာေပါ့။ အျမင့္ဆံုး တစ္ေသာင္းခြဲ၊ ႏွစ္ေသာင္းေလာက္အထိ သြားတာလည္း ရွိတယ္" ဟု ICJ အစီရင္ခံစာ ေရးသားရာတြင္ ကူညီခဲ့ၿပီး တရားသူႀကီးမ်ား၏ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈကို တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာ ေလ့လာခဲ့သူ အထက္တန္းေရွ႕ေန ေဒၚသန္းသန္းေအးက ေျပာၾကားသည္။

"အျမင့္႐ံုးေတြမွာ ရန္ကုန္ေရာ၊ ေနျပည္ေတာ္ေရာ၊ မႏၲေလးမွာေရာ အမႈတစ္မႈတင္ရင္ လက္ခံဖို႔ ဘယ္ေလာက္၊ အဲဒါကို ေအာက္ေျခ၀န္ထမ္းကေန ပြဲစားလုပ္ၿပီး အခုထက္ထိ ေျပာတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း ကြၽန္ေတာ့္မိတ္ေဆြ တစ္ဦးက ေျပာပါတယ္။ အနိမ့္ဆံုး ဘယ္ေရြ႕က အျမင့္ဆံုး ဘယ္ေလာက္ေပါ့။ အဲဒီလိုပဲ ဒီအမႈကို လက္ခံၿပီးရင္ အၿပီးသတ္ အမိန္႔ခ်မွတ္တဲ့ အခါမွာလည္း ကိုယ့္အတြက္ အေျခအေနေကာင္း ဖန္ခ်င္ရင္ ဘယ္ေလာက္ေပးရမယ္။ အဲဒါမ်ိဳးကို သူကေတာ့ ထဲထဲ၀င္၀င္ ျဖစ္ေနတာကိုး" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ဆိုသည္။

ခ႐ိုင္ႏွင့္ တိုင္းအဆင့္ အစရွိေသာ အျမင့္႐ံုးမ်ားတြင္ အမႈလက္ခံသည္ႏွင့္ သာမန္အမႈ တစ္ခုကိုပင္ က်ပ္ေငြငါးေသာင္း ေပးရၿပီး အမႈတန္ဖိုး ျမင့္သည္ႏွင့္ ျမင့္သည့္အေလ်ာက္ သိန္းဂဏန္းအထိ ေပးရေၾကာင္း သိရသည္။

တရားစီရင္ေရး ေစ်းေခၚမႈႏွင့္ ေပါက္ေစ်းဂယက္  

အမႈျဖစ္ပြားၿပီး တရားစီရင္ေရး အပိုင္းသို႔ ေရာက္ရွိလာခ်ိန္တြင္ တရားသူႀကီးသို႔ ေပးရသည့္ လာဘ္ေငြမွာလည္း အမႈအမ်ိဳးအလိုက္ ကြာျခားမႈရွိၿပီး သိန္းဂဏန္းမွ သိန္းရာဂဏန္း၊ ေထာင္ဂဏန္းအထိ လာဘ္ေငြေပးရေသာ အမႈမ်ားလည္း ရွိေနေၾကာင္း စံုစမ္းသိရွိ ရပါသည္။

"အထူးသျဖင့္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူေတြက သိန္းရာဂဏန္းဆိုတာ ေအာက္တန္းပါပဲ။ အဲဒီထက္ကို ပိုမ်ားပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

အမႈသည္မ်ားအၾကား က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေျပာဆိုေနၾကသည့္ အဆိုး၀ါးဆံုး အခ်က္တစ္ခုမွာ အမႈတစ္ခုခ်င္းစီအလိုက္ ေစ်းကြက္ေပါက္ေစ်းကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည့္ "တရားစီရင္ေရး ေစ်းေခၚမႈမ်ား" ျဖစ္သည္။

"ဥပမာ ေလာင္းကစားမႈေတြ ရွိတယ္ေပါ့။ အခုက ဘယ္လိုျဖစ္ေနတာလဲဆိုေတာ့ ေပါက္ေစ်းလို ျဖစ္ေနတာ။ ဒီပုဒ္မနဲ႔ ဒီအမႈဆိုရင္ ဒီေလာက္၊ ဒီပုဒ္မနဲ႔ ဒီအမႈက ဒီေလာက္ဆိုၿပီး ေစ်းကြက္ေပါက္ေစ်းလို ျဖစ္ေနတာက ဆိုးတယ္။ ေလာင္းကစားမႈေတြဆိုရင္ ၁၃၊ ၁၄၊ ၁၅၊ ၁၆ ေပါ့။ ၁၅(က)တို႔ဆိုရင္ maximum က သံုးႏွစ္ရွိတယ္။ အဲဒါကို နယ္ဘက္ေတြမွာ ေပါက္ေစ်းလို ျဖစ္ေနတာက သံုးသိန္းေပးရင္ ေျခာက္လ၊ အဲလိုမ်ိဳး သတ္မွတ္ခ်က္ႀကီးေတြ ျဖစ္ေနတာေပါ့။ မေပးႏိုင္ဘူးဆိုရင္ တစ္ႏွစ္ခြဲ၊ ပုဒ္မကိုလိုက္ၿပီး ေပါက္ေစ်း လို ျဖစ္ေနတာ" ဟု အထက္တန္းေရွ႕ေန ေဒၚသန္းသန္းေအးက ေျပာၾကားသည္။

တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရး ေကာ္မတီမွ ရန္ကုန္တုိင္း အတြင္းရွိ တရား႐ံုးမ်ားသို႔ လုိက္လံစစ္ေဆးစဥ္

ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး ကမာရြတ္ ၿမိဳ႕နယ္တြင္ တရားရင္ဆိုင္ခဲ့ရေသာ မူးယစ္ေဆး၀ါးမႈ တစ္ခုတြင္ အမႈ၏ အဓိက တရားခံ မဟုတ္ေသာ အမ်ိဳးသမီး တစ္ဦးအား အမိန္႔ခ်မွတ္ရာ၌ အနိမ့္ဆံုးျပစ္ဒဏ္ ေထာင္ဒဏ္ငါးႏွစ္ က်ခံေစရန္အတြက္ ေငြက်ပ္ ၁၅ သိန္း လာဘ္ေငြေပးခဲ့ရသည့္ ျဖစ္စဥ္လည္း ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ ထိုအမႈတြင္ ပါ၀င္ေသာ အဓိက တရားခံမွာ အေရးယူခံရျခင္း မရွိဘဲ လြတ္ေျမာက္သြားခဲ့သည္ ဟု ေထာင္ဒဏ္က်ခံ ခဲ့ရေသာ အမ်ိဳးသမီး၏ အမႈကို ကူညီေဆာင္ရြက္ ေပးခဲ့သည့္ တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေန တစ္ဦးက ေျပာၾကားသည္။

ဧရာ၀တီတိုင္း ေဒသႀကီးတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုအရ တရားသူႀကီး ေတာင္းဆိုေသာ ေငြက်ပ္ ၁၀ သိန္းကို မေပးႏိုင္၍ တရားစြဲဆိုေသာ အမႈကို ပလပ္လိုက္ေသာ ကိစၥရပ္တစ္ခု ရွိခဲ့ၿပီး နစ္နာသူ ကာယကံရွင္က တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးႏွင့္ တည္ၿငိမ္းေအးခ်မ္းေရး ေကာ္မတီသို႔ ေပးပို႔ခဲ့ေသာ တိုင္ၾကားစာ တစ္ေစာင္၌ ေရးသားခဲ့သည္။

Eleven Media Group က ဖတ္႐ႈခြင့္ ရရွိခဲ့ေသာ အဆိုပါ တိုင္ၾကားစာတြင္ တြဲဖက္တရားသူႀကီး ဦး ......... က "တစ္ဖက္မွ ေငြေၾကးအေျမာက္အျမားျဖင့္ လာေရာက္ေပးကမ္းေနေၾကာင္း၊ ခင္းဗ်ားတို႔လည္း ႐ံုးခ်ိန္းတက္လိုက္၊ ေရွ႕ေနငွားလိုက္နဲ႔ ပိုက္ဆံေတြကုန္တယ္။ ခင္ဗ်ား အမႈႏိုင္ခ်င္ရင္ ကြၽန္ေတာ့္ကို ေစ်းမဆစ္နဲ႔ ေငြက်ပ္ (၁၀) သိန္းပဲေပး။ ခင္ဗ်ားအမႈကို မပယ္ဘဲ လက္ခံေပးမယ္။ ခင္ဗ်ား မေပးႏိုင္ရင္ေတာ့  ခင္ဗ်ားအမႈကို မီးေသဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ ပယ္လိုက္မယ္" ဟု ေျပာဆိုခဲ့ၿပီး ထိုေငြမေပးႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အမႈအား ပလပ္လိုက္ျခင္း ရွိခဲ့ေၾကာင္း ေရးသားထားသည္။

တန္ဖိုး အတိအက်အားျဖင့္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုၾကျခင္း မရွိေသာ္လည္း က်ပ္သိန္း ဆယ္ဂဏန္းမွ ရာဂဏန္းအထိ လာဘ္ေပးေနရေသာ အမႈသည္မ်ား၊ လာဘ္ေငြေပးၿပီးေသာ္လည္း တစ္ဖက္မွ တရားၿပိဳင္ေပးေသာ ေငြေၾကးက ပိုမ်ားသျဖင့္ အမႈ႐ံႈးသည့္ အမႈသည္ မ်ားစြာလည္း ရွိေနသည္။

"ဒီဘက္ေခတ္မွာက ကိုယ္ကမွန္တယ္ဆိုၿပီး မွန္တဲ့အတိုင္း ရပ္ေနလို႔ ရေတာ့တဲ့ေခတ္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ မွန္တယ္ဆိုရင္လည္း မွန္ခဆိုၿပီး ေပးရတာေတြ ရွိတယ္" ဟု ဦးသန္းေမာင္က ေျပာၾကားသည္။

အမႈတစ္ခုတြင္ မွန္သည့္အေလ်ာက္ "မွန္ခ" ကို တရားသူႀကီးမ်ားအား လာဘ္ေပးေနရခ်ိန္တြင္ ဥပေဒ အရာရွိမ်ား၏ လာဘ္စားမႈမ်ားကလည္း ေနရာအႏွံ႔တြင္ ရွိေနသည္။

"ျပစ္မႈေတြနဲ႔ ရဲအေရးပိုင္တဲ့ အမႈေတြမွာ ဥပေဒ အရာရွိ အဓိက က်တယ္။ တရားခြင္ထဲမွာ သူ႔ေမးခြန္းေတြ အေရးပါတယ္ေလ။ ဘာမွမဟုတ္တဲ့ သာမန္ကိစၥ မ်ိဳးမွာေတာင္ ႏွစ္သိန္းအထက္မွာ ရွိတယ္။ ပုဒ္မေသးေသးေလး ၅၀၀၊ ၅၀၆ လို အသေရဖ်က္မႈ ကိစၥေတြမွာ ႏွစ္ဖက္အမႈသည္နဲ႔ တရားသူႀကီး က ေက်ေအးဖို႔ သေဘာတူတာေတာင္ ဥပေဒ အရာရွိရဲ႕ သေဘာထား လိုလာတယ္။ ဒီအခါမွာ သူက ႏွစ္သိန္း၊ သံုးသိန္းေတာင္းၿပီး ေက်ေအးဖို႔ သေဘာတူ ေပးတာေတြ ရွိတယ္" ဟု ေဒၚသန္းသန္းေအး က ေျပာၾကားသည္။ 

က်ပ္သိန္း ၁၅၀၀ လာဘ္စားမႈ   

မၾကာေသးမီ အခ်ိန္က ရန္ကုန္တိုင္း ေဒသႀကီးအတြင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ သိန္း ၁၅၀၀ တန္ လာဘ္စားမႈတစ္ရပ္ ေပၚေပါက္ခဲ့ျခင္းမွာ ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္အတြက္ ထိုးႏွက္ခ်က္ တစ္ခု ျဖစ္ခဲ့သည္။

ျဖစ္စဥ္မွာ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး၊ အေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္ ဒုတိယ ခ႐ိုင္တရားသူႀကီး ဦး . . . . .က အမႈသည္ထံမွ လာဘ္ေငြ က်ပ္သိန္း ၁၅၀၀ ကို လက္ခံရယူခဲ့ျခင္းအား လာဘ္ေငြေပးသူ အမႈသည္ တိုင္ၾကားခဲ့ ရာမွ ေပၚေပါက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

"တိုင္ၾကားလာတဲ့ စာနဲ႔၊ အေထာက္အထားေတြနဲ႔ တင္ျပလိုက္လို႔ အေရးယူ ထုတ္ပယ္လိုက္တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ရန္ကုန္အေနာက္ပိုင္း ဒုတိယခ႐ိုင္ တရားသူႀကီးဆိုရင္ အမႈသည္အိမ္မွာ သူ႔မိန္းမလႊတ္ၿပီးေတာ့ သိန္းတစ္ေထာင့္ငါးရာ ေတာင္းတယ္ဆိုေတာ့ တြက္ၾကည့္ေတာ့ေပါ့" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ေျပာၾကားသည္။

မ်ားေသာအားျဖင့္ တရားသူႀကီးမ်ားသို႔ လာဘ္ေငြေပးျခင္းအား အမႈသည္မ်ားက ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုေလ့ ရွိေသာ္လည္း သက္ေသျပရန္ ခက္ခဲသည့္အတြက္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ လာဘ္ေငြရယူျခင္းမွာ အမႈသည္မ်ား၏ "စြပ္စြဲေျပာဆိုခ်က္" အေနျဖင့္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားသည္။

အေနာက္ပိုင္းခ႐ိုင္ ဒုတိယ တရားသူႀကီး၏ ျဖစ္စဥ္မွာ ၎၏ဇနီးသည္က အမႈသည္ထံမွ က်ပ္သိန္း ၁၅၀၀ လာေရာက္ရယူခဲ့ျခင္းကို စီစီတီဗီြ ကင္မရာမွတစ္ဆင့္ အေထာက္အထား ရယူႏိုင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ အမႈေပၚေပါက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

"အဲဒီ အမႈကေတာ့ ရွားရွားပါးပါး ေဖာ္ထုတ္လိုက္ႏိုင္တဲ့ အမႈတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ဆိုသည္။  

ထိုကဲ့သို႔ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း အဆိုပါ တရားသူႀကီးကို ရာထူးမွ ထုတ္ပယ္လိုက္ျခင္းသာ ရွိခဲ့ၿပီး အျခားအေရးယူမႈမ်ား မရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။

"စသံုးလံုးကေန ဥပေဒနဲ႔အညီ တရားစြဲဖို႔ တင္တာေတာင္ သူ႔ဌာနဆိုင္ရာက တရားစြဲဆိုခဲ့ျခင္း မရွိဘူး။ ဒါလည္း အမ်ားႀကီး စဥ္းစားစရာပါ" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ဆိုသည္။

သူရဦးေအာင္ကို၏ ေျပာၾကားခ်က္အရမူ ရန္ကုန္တိုင္း ေဒသႀကီးတြင္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ အမ်ားဆံုး ရွိေနေၾကာင္း သိရသည္။

"လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ အမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ေတာ့ ရန္ကုန္က အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးရင္ မႏၲေလးက အမ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ စီးပြားေရးေကာင္းတဲ့ တိုင္းေတြက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။ ရန္ကုန္တိုင္းမွာလည္း ေငြမ်ားတရားႏိုင္၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈေတြ အားေကာင္းေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

ရန္ကုန္တုိင္းေဒသႀကီး တရားသူႀကီးခ်ဳပ္မွာ ဦး၀င္းေဆြ (ယခင္က တရား႐ံုးခ်ဳပ္ (ရန္ကုန္) ညႊန္ၾကားေရးမွဴး) ျဖစ္ၿပီး တရားသူႀကီးမ်ား ဦးမ်ိဳးျမင့္ (ယခင္က တရား႐ံုးခ်ဳပ္ (ရန္ကုန္) မွ တြဲဖက္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး)၊ ဦးလွေအး (ယခင္က တရား႐ံုးခ်ဳပ္မွ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး) ေဒၚစႏၵာသြယ္ (ယခင္- တရား႐ံုးခ်ဳပ္ (ရန္ကုန္)မွ တြဲဖက္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး) ေဒၚစိုးစိုးေအာင္ (ယခင္က ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး တရား႐ံုးမွ တြဲဖက္ တိုင္းေဒသႀကီး တရားသူႀကီး)၊ ေဒၚေအးသန္း (ယခင္က ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီး အေနာက္ပိုင္း တရား႐ံုးမွ တိုင္းေဒသႀကီး တရားသူႀကီး) ေဒၚသင္းသင္းႏြဲ႔ (ယခင္က တရား႐ံုးခ်ဳပ္ (ရန္ကုန္) တြဲဖက္ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ အေျဖမသိရေသးေသာ ပုစၦာ   

၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရး စနစ္အတြက္ အက်ည္းတန္ ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္မွာ စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦး . . . . . . ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ တိုင္ၾကားမႈမ်ား ျဖစ္သည္။

စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး တရားလႊတ္ေတာ္၌ ဒုတိယ ဦးစီးမွဴးအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ေသာ ဦး     . . . . . ႏွင့္ သက္ေသမ်ား ပါ၀င္ေသာ အဖြဲ႕က ေနျပည္ေတာ္ရွိ လႊတ္ေတာ္႐ံုးသို႔ လာေရာက္ၿပီး စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ကို တိုင္ၾကားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

တိုင္ၾကားမႈမ်ားအရ စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦး  . . . . သည္ အမႈတစ္ခုခ်င္းစီအလိုက္ လာဘ္ေငြ က်ပ္သိန္း ၅၀ လက္ခံခဲ့ျခင္း၊ ေငြက်ပ္ သိန္း ၂၀၀ လာဘ္ေပးခဲ့ေသာ္လည္း ေထာင္က်ခဲ့သူ ကိုယ္တိုင္က သက္ေသထြက္ဆိုမည္ဟု ေျပာဆိုခဲ့ျခင္း အစရွိသည့္ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို အေျခခံၿပီး တိုင္ၾကားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

ထိုတိုင္ၾကားခ်က္အေပၚ ေလ့လာေတြ႕ရွိ ခ်က္မ်ားအား ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ တရားစီရင္ေရး၊ ဥပေဒေရးရာႏွင့္ တိုင္ၾကားစာမ်ား၊ အသနားခံစာမ်ား စိစစ္ေဆာင္ရြက္ေရး ေကာ္မတီဥကၠ႒ သူရဦးေအာင္ကိုက ၾသဂုတ္ ၂၈ ရက္က ျပဳလုပ္ေသာ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀းတြင္ တင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့သည္။

"အဲဒီကိစၥကို ျဖစ္ရပ္မွန္ စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ဆိုၿပီးမွ လႊတ္ေတာ္ကေနတစ္ဆင့္ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရအဖြဲ႕႐ံုးကို ပို႔ပါတယ္။ အစိုးရ အဖြဲ႕႐ံုးကမွ ျပည္ထဲေရး႐ံုးက တစ္ဆင့္ ေပါ့လုပ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း ယေန႔အထိ စံုစမ္းစစ္ေဆးျခင္း မျပဳရေသးဘူးလို႔ သိရပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

"စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားခြင္ ေလာကမွာဆိုရင္ အဆင့္ျမင့္ဆံုး ပုဂၢိဳလ္က ဘယ္လိုစားတယ္။ စားတဲ့အခါမွာ ကြၽန္ေတာ္ အံ့ၾသတာက ေငြတင္ မဟုတ္ဘူးေပါ့။ ကိုယ့္လက္ေအာက္ ၀န္ထမ္းကို ကိုယ္နဲ႔အတူ အိပ္ဖို႔အထိ စည္း႐ံုးတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းေပါ့။ တရားသူႀကီးမေဟာင္းေလး တစ္ေယာက္ရဲ႕ တိုင္စာလည္း ရခဲ့တယ္" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ေျပာၾကားသည္။

ေငြသိန္းရာေထာင္ခ်ီ လာဘ္စားၿပီးမွ လႊတ္ေတာ္မွာ ၀ိုင္းတိုင္လို႔၊ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွ ထြက္ဖို႔ခြင့္ျပဳတယ္ ဆိုတာလည္း တရားဥပေဒ မစိုးမိုးပါဘူး။ အေရးယူ ခံရတာေတြက ေရွ႕ေနေတြ အေရးယူ ခံရပါတယ္။ ဥပေဒ အရာရွိ အခ်ိဳ႕လည္း အေရးယူ ခံရပါတယ္။ တရားသူႀကီး အေရးယူ ခံရတယ္ဆိုတာ ေတာ္ေတာ့ကို ရွားပါးပါတယ္ . . . . .

ထိုကဲ့သို႔ တိုင္ၾကားမႈမ်ား မွန္ကန္ျခင္း ရွိ၊ မရွိ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ားမွာ အားနည္းေနၿပီး စံုစမ္းစစ္ေဆး မႈ ေနာက္ကြယ္တြင္လည္း ႐ႈပ္ေထြးမႈမ်ား ရွိေနသည္ဟု စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ကို တိုင္ၾကားခဲ့သူ ကာကယံရွင္မ်ားက Eleven Media Group သို႔ ေျပာၾကားခဲ့သည္။

စြပ္စြဲခံခဲ့ရသူ စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္အား ဆက္သြယ္ေမးျမန္းရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ေသာ္လည္း ဆက္သြယ္မႈ မရရွိခဲ့ေပ။

စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ကို ဦးေဆာင္တိုင္ၾကားခဲ့သူ စစ္ကိုင္းတိုင္း တရားလႊတ္ေတာ္ ဒုတိယ ဦးစီးမွဴးသည္ ၂၀၁၃ ဇူလိုင္လအတြင္း တာ၀န္မွ ယာယီရပ္ဆိုင္း ခံခဲ့ရၿပီး ရာထူးတိုးျမႇင့္ျခင္း တစ္ႏွစ္ရပ္ဆိုင္း ခံရသည့္ ၀န္ထမ္းဆိုင္ရာ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ ခံထားရကာ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ မတူပီၿမိဳ႕နယ္ တရားသူႀကီး အျဖစ္ ေနရာေျပာင္းေရႊ႕ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ေနရေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ထိုျဖစ္စဥ္တြင္ စြပ္စြဲခံခဲ့ရသူ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္က ၁၀ ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ ေစာ္ကားမႈကို ခံခဲ့ရသည္ဟု တိုင္ၾကားစာ ေပးပို႔ခဲ့ေသာ ေဒၚ . . . . မွာလည္း လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔ အခ်ိန္ကပင္ ဒီပဲယင္းၿမိဳ႕နယ္ ဒုတိယၿမိဳ႕နယ္ တရားသူႀကီး အျဖစ္မွ ေရႊဘိုၿမိဳ႕သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ခံခဲ့ရၿပီး ေရႊဘိုၿမိဳ႕ သို႔ ေျပာင္းေရြ႕ၿပီး ၁၅ ရက္အၾကာတြင္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိဘဲ ရာထူးမွ ရပ္ဆိုင္းခံခဲ့ ရသည္ဟု ကာယကံရွင္ ကိုယ္တိုင္က ေျပာၾကားခဲ့သည္။

တိုင္ၾကားစာ အေျမာက္အျမားျဖင့္ စြပ္စြဲခံခဲ့ရသူ တိုင္းတရားသူႀကီးခ်ဳပ္မွာ စြပ္စြဲခံရခ်ိန္မွ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ မူလရာထူးတြင္ ရွိေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရသည္။

ထိေရာက္ေသာ အေရးယူမႈ မရွိျခင္း   

ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ား ေကာ္မရွင္ (ICJ) ၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာ့တရား စီရင္ေရး နယ္ပယ္၌ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈႏွင့္ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ား ရွိေနသည့္ အခ်က္ကို ေထာက္ျပခဲ့သည့္ အျပင္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေသာ အမႈမ်ားတြင္ အာဏာပိုင္မ်ားက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ ေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း သံုးသပ္ခ်က္လည္း ရွိခဲ့သည္။

တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္ကို ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေနေသာ ျပည္တြင္းမွ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ား ၏ ေျပာၾကားခ်က္အရ ထိေရာက္ေသာ အေရးယူမႈ မရွိျခင္းေၾကာင့္ ထိုကဲ့သို႔ေသာ ကိစၥရပ္မ်ား ဆက္ရွိေနျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။

"ထိထိေရာက္ေရာက္ကို ဥပေဒနဲ႔အညီ အေရးယူ အျပစ္ေပးရမယ္။ အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး ဥပေဒလည္း ရွိေနၿပီ။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ပေပ်ာက္ေရး ေကာ္မရွင္လည္း ရွိေနၿပီ။ အဲဒါေတြက ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူရမွာေပါ့။ အခုက အေရးမယူဘူး။ ျပန္လည္း မသိမ္းဘူး။ ပစၥည္းေတြကို။ တစ္ေနရာကေန တစ္ေနရာ ေရြ႕တယ္ဆိုတာက ဒီတစ္ေနရာက တစ္ေနရာ စားက်က္တစ္ခုကို ေျပာင္းေပး သလို ျဖစ္ေနတယ္။ တကယ္ေတာ့ ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူလိုက္။ အျပစ္ေပးစရာရွိ ေပးလိုက္။ အေရးယူစရာရွိ ယူလိုက္။ ပစၥည္းသိမ္းစရာရွိ သိမ္းလိုက္။ ဒါမွ ေနာက္လူလည္း မလုပ္ရဲမွာ" ဟု ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ တရားဥပေဒ စိုမိုးေရးႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းေရး ေကာ္မတီ အတြင္းေရးမွဴး ဦး၀င္းျမင့္က ေျပာၾကားသည္။

လြတ္လပ္ေရး ရရွိၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ ကာလအတြင္း တရားသူႀကီးမ်ား အေရးယူ ခံရသည့္ ျဖစ္စဥ္မွာ ရွားပါးေၾကာင္း သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

"ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရး ရခ်ိန္ကစၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ခဲ့ပါၿပီ။ ၆၆ ႏွစ္ျပည့္ေတာ့မွာပါ။ အဲဒီကာလေတြ အတြင္းမွာ တရားသူႀကီး အေရးယူခံရတာ ၁၀ ေယာက္ မရွိပါဘူး။ ရခိုင္ျပည္နယ္ တရားသူႀကီးဆိုရင္ သူ႔ဟာသူ ထြက္ေျပးသြားပါတယ္။ ဒါက အားလံုးသိၿပီးသားပါ။ သို႔ေသာ္ ေငြသိန္းရာေထာင္ခ်ီ လာဘ္စားၿပီးမွ လႊတ္ေတာ္မွာ ၀ိုင္းတိုင္လို႔၊ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈ လုပ္တဲ့အခ်ိန္မွ ထြက္ဖို႔ခြင့္ျပဳတယ္ ဆိုတာလည္း တရားဥပေဒ မစိုးမိုးပါဘူး။ အေရးယူ ခံရတာေတြက ေရွ႕ေနေတြ အေရးယူ ခံရပါတယ္။ ဥပေဒ အရာရွိ အခ်ိဳ႕လည္း အေရးယူ ခံရပါတယ္။ တရားသူႀကီး အေရးယူ ခံရတယ္ဆိုတာ ေတာ္ေတာ့ကို ရွားပါးပါတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

ICJ ၏ အစီရင္ ခံစာအရ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ ကာလအတြင္း ေရွ႕ေနေပါင္း ၄၈၀၀၀ ေက်ာ္ ရွိခဲ့သည့္အနက္ ၁၀၀၀ ေက်ာ္မွာ ေရွ႕ေနလိုင္စင္ ႐ုပ္သိမ္းခံခဲ့ရေၾကာင္းႏွင့္ ထိုသူအမ်ားအနက္ ၂၀၀ ေက်ာ္မွာ ၿပီးခဲ့သည့္ ႏွစ္ႏွစ္အတြင္း ေရွ႕ေနလိုင္စင္ ျပန္ရခဲ့ၾကသည္။ လိုင္စင္႐ုပ္သိမ္း ခံရသူ အမ်ားစုမွာ ႏိုင္ငံေရး အမႈမ်ားတြင္ ဥပေဒ အက်ိဳးေဆာင္အျဖစ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။

"တရား႐ံုးရဲ႕ အေျခအေနဟာ တရားစီရင္ေရးနဲ႔ စီမံခန္႔ခြဲေရး အာဏာကို ေပါင္းစပ္ထားတဲ့အတြက္ ဆရာေမြး၊ တပည့္ေမြး။ တပည့္က ဆရာကို ေထာက္ပံ့၊ ဆရာက တပည့္ကို ကာကြယ္ဆိုတဲ့ဟာ ရွိေနတယ္" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ေျပာၾကားသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဥပေဒ ပညာရပ္သည္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၅ ႏွစ္လံုးလံုး တမင္ခ်ည့္နဲ႔ေအာင္ ႐ိုက္ခ်ိဳးခံထား ရသည္ဟု ICJ ၏ အစီရင္ခံစာ၌ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္နည္းတူ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အထိ ၾကားကာလ တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္သူႏွစ္ဦး ေျပာင္းခဲ့ေသာ္လည္း တရားစီရင္ေရး ဦးေဆာင္သူ မေျပာင္းလဲ ခဲ့ျခင္းက တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္ကို ၿပိဳလဲေစသည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္ျဖစ္ေၾကာင္း တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေန မ်ားက ေျပာၾကားသည္။

"ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ေက်ာ္အထိ တရားစီရင္ေရးက အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲရားရဲ႕ ခိုင္းဖတ္လံုးလံုး ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရားေရးက လုပ္တဲ့အရာေတြကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းက ေရွာင္ေပးတာေတြ ရွိေနသလို မ်က္ကြယ္ျပဳေပးတာေတြ ရွိခဲ့တယ္။ အခုလည္း ရွိေနတုန္းပဲ" ဟု အမည္မေဖာ္လိုသူ တရားလႊတ္ေတာ္ ေရွ႕ေနက ေျပာၾကားသည္။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ လက္ထက္တြင္ တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္ တည့္မတ္ေရးႏွင့္ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္အေရးယူမည္ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အစိုးရသစ္ လက္ထက္တြင္ တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္အထက္ပိုင္း၌ တာ၀န္မွ ရပ္စဲခံရသူႏွင့္ ရာထူးမွ ႏုတ္ထြက္ခြင့္ ျပဳခဲ့သူ စုစုေပါင္း ႏွစ္ဦးသာ ရွိခဲ့ၿပီး မေကြးတိုင္းေဒသႀကီး ဥပေဒခ်ဳပ္ႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးတို႔သာ ရွိခဲ့သည္။

"အေရးယူမႈေတြက ထိထိေရာက္ေရာက္ မျဖစ္ဘူး။ အနည္းဆံုးကေတာ့ ေနရာေျပာင္းလိုက္တာတို႔၊ ခြင္ေျပာင္းလိုက္တာတို႔ အဲေလာက္ အဆင့္မွာပဲ ရွိေနေသးတယ္။ အၿငိမ္းစား ေပးလိုက္တာက အျမင့္ဆံုးေပါ့" ဟု ေဒၚသန္းသန္းေအးက ေျပာၾကားသည္။

ရန္ကုန္တုိင္းေဒသႀကီး တရားလႊတ္ေတာ္ အေဆာက္အအံုအား ေတြ႔ရစဥ္

"ေနရာေျပာင္းတာပဲ ဆန္းသလား။ ေနာက္တစ္ခုက တခ်ိဳ႕ဆို ျပဳတ္တယ္ေပါ့။ ျပဳတ္လည္းျပဳတ္၊ တို႔ဆယ္ႏွစ္လုပ္ ဒီဟာမရဘူး။ တို႔ဟာတို႔ ရင္းႏွီးလုပ္စားမယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြက ၀င္သြားေရာ။ ဥပေဒနဲ႔အညီ ဖြဲ႕ထားတဲ့ ေကာ္မရွင္က ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူဖို႔ လိုတယ္။ ဥပေဒရွိတယ္ ဥပေဒအတိုင္း မလုပ္ဘူး။ လုပ္မယ့္သူကလည္း အဂတိတရား ကင္းဖို႔လိုတယ္။ ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ သူက၊ ကိုယ္ကိုယ္၌က မကင္းရင္ေတာ့ သူမ်ားသြားလုပ္လို႔ မရဘူး။ ဗမာစကားပံုလိုေပါ့။ ေခါင္က မလံုပဲနဲ႔ တံစက္ၿမိတ္က မိုးမလံုႏိုင္ဘူး" ဟု ဦး၀င္းျမင့္က ေျပာၾကားသည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ အရလည္း တရားသူႀကီးမ်ား အေရးယူရန္ ခက္ခဲေအာင္ ကာကြယ္ေပးထားသည္ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ေျပာၾကားသည္။

"တည္ဆဲ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ၂၀၀၈ က တရားသူႀကီးေတြကို အေရးယူလို႔ မရေအာင္ကို ေရးဆြဲ ထားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ တရားသူႀကီးေတြကို ကာကြယ္ေပးတာ မ်ားလြန္းအား ႀကီးေနပါတယ္။ တရားသူႀကီးေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေရာင့္တက္၊ ကမ္းတက္ ေနၾကတယ္" ဟု သူရဦးေအာင္ကိုက ဆိုသည္။

"လြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ မရွိေသးဘူး။ ေအာက္ေျခမွာလည္း ေျပာင္းလဲမႈ မရွိေသးဘူး။ မျမင္ရေပမဲ့ ကိုယ့္ေရွ႕မွာ လုပ္ေနတာ မဟုတ္ေပမဲ့ ေငြမ်ားတရားႏိုင္က ရွိေနေသးတယ္။ ျပည္သူကို ဖြင့္ေပး ျပည္သူေတြက တိုင္မယ္ေတာမယ္ သတင္းစာေတြထဲမွာ ပါတယ္ ဟိုတေလာက။ တိုင္ၾကပါ ဘာညာ။ ဒါေပမဲ့ အေထာက္အထား ခိုင္လံုေအာင္ တိုင္ၾကပါ။ မွန္မွန္ကန္ကန္ တိုင္ၾကပါ ဆိုေတာ့။ ျပည္သူက ကိုယ့္ေရွ႕မွာေပးတာ မဟုတ္ဘူးေလ ကိုယ့္ေရွ႕မွာလုပ္တာ မဟုတ္ဘူးေလ။ ဒါေပမဲ့ သူသိတာနဲ႔ သူတိုင္မယ္။ သို႔ေသာ္ အဲဒါကို မမွန္သတင္း ေပးတယ္ဆိုၿပီး ျပန္တရားမစြဲနဲ႔။ ဖြင့္ေပးလိုက္။ မမွန္သတင္း ေပးတယ္ဆိုၿပီး ရဲကျပန္ၿပီး အမႈမဖြင့္နဲ႔" ဟု ဦး၀င္းျမင့္က ေျပာၾကားသည္။

"လူထုၾကားမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ စကားက ေရေလာင္းႏိုင္မွ ႏိုင္မယ္လို႔ ေျပာေနတာပဲ။ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ ကြၽန္ေတာ့္တပည့္ ေရွ႕ေနကေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္ကို အၿမဲတမ္း ေျပာတယ္။ ပုဒ္မ ၄ ေပးမွ လုပ္တာေပါ့။ ကြၽန္ေတာ္က တရား႐ံုးမွာ စီရင္ထံုးေတြနဲ႔ ေလွ်ာက္တဲ့အခါ သူကေနာက္ကေန ဟားေနတာ။ ဒါေတြ ဆရာေျပာလည္း အလကားပဲ။ ပုဒ္မ ၄ သံုးမွ၊ ပုဒ္မ ၄ သံုးမွဆိုၿပီး ေျပာတယ္။ ေနာက္ ကြၽန္ေတာ့္မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္ ေျပာတယ္။ ဆရာက မႏၲေလးမွာ ၿပိဳက်ၿပီး ရန္ကုန္မွာ ယိမ္းယိုင္ေနၿပီလို႔ ေျပာတယ္။ ရွမ္းျပည္မွာေတာ့ တရားခြင္မွာ တရားသူႀကီး မရွိေတာ့ဘူး။ ေငြထုပ္ပဲ ရွိေတာ့တယ္လို႔ ေျပာတယ္" ဟု ဦးသိန္းညြန္႔က ေျပာၾကားခဲ့သည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၏ အဂတိတရား လိုက္စားမႈမ်ားအား ဥပေဒအရ ေထာင္ခ်အေရးယူမႈ မရွိဘဲ ရာထူးထုတ္ပယ္ ႐ံုသာရွိေသာ ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရး စနစ္သည္ တရားသူႀကီးမ်ားႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တာ၀န္ရွိသူမ်ားသည္ တရားစီရင္ေရး၏အေပၚ၊ ဥပေဒ၏ အေပၚ၌ ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။     

လာဘ္စားမႈမ်ားကို တုိက္ဖ်က္ရန္အတြက္ ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ား ေကာ္မတီ (ICJ) ၏ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား

ေအာက္ပါေဖာ္ျပပါ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားသည္ တစ္ဦးခ်င္းစီ၏ လာဘ္စားမႈ ပေပ်ာက္ေရး သာမက တရားေရး မ႑ိဳင္တစ္ခုလံုးမွ ထိုသို႔လာဘ္စားရန္ အားေပးအားေျမႇာက္ လုပ္ေနျခင္းကို ဖယ္ရွားတိုက္ ဖ်က္ေစရန္ ျဖစ္သည္။

ျပည္ေထာင္စု တရား႐ံုးခ်ဳပ္သည္

၁။    တရား႐ံုး မိတၲဴမ်ားႏွင့္ အျခား တရား႐ံုးဆိုင္ရာ မွတ္ပံုတင္ စာရြက္မ်ား ကူးယူခကို အမွန္တကယ္ ကုန္က်မည့္ စရိတ္ႏွင့္အညီ ျမႇင့္တင္သင့္သည္။

၂။    ထို႔ေနာက္ တရား႐ံုးမွ မွတ္ပံုတင္ စာရြက္စာတမ္းမ်ား ရယူရာတြင္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ၾကပ္မတ္စြာ ခ်ထားျခင္း၊ တရား၀င္ အဖိုးအခမ်ား သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ အခ်ိန္ကန္႔သတ္ျခင္းတို႔ျဖင့္ တရားေရး စနစ္၏ မွ်တမႈႏွင့္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေျခ ႀကီးထြားတိုးတက္ လာမည္။

ျပည္ေထာင္စု တရား႐ံုးခ်ဳပ္၊ အေျခတည္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ တရားေရး ၀န္ႀကီးဌာနႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္တို႔သည္

၃။    တရားသူႀကီးမ်ား၏ ပင္စင္ႏွင့္ လစာေငြကို ဂုဏ္သိကၡာလုပ္ငန္း တာ၀န္ အဆင့္အတန္းႏွင့္ ေလ်ာ္ညီစြာ သင့္တင့္လံုေလာက္ေအာင္ ေပးသင့္သည္။ သို႔မွသာ လာဘ္စားလိုစိတ္ ေလ်ာ့ပါးမည္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ ဂယက္႐ိုက္ျခင္း နည္းပါးေအာင္လည္း ထိုပင္စင္ႏွင့္ လစာေငြကို ကာလအပိုင္းအျခား အလိုက္ ျပန္လည္သံုးသပ္ ရမည္။

၄။    ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးရာ အခြင့္အေရးမ်ား ပဋိဥာဥ္စာတမ္း ICCPR ခြၽင္းခ်က္အျဖစ္ ခြင့္ျပဳထားေသာ အမႈမ်ားမွလြဲ၍ ႐ံုးတင္စစ္ေဆးေသာ အမႈမ်ားႏွင့္ စီရင္ခ်က္မ်ားကို အမ်ားျပည္သူ သိရွိနားလည္ ေစသင့္သည္။

ျပည္ေထာင္စု ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္တို႔သည္

၅။ လာဘ္စားသည့္ အမႈကို ထိေရာက္ေသခ်ာသည့္ ျပစ္မႈႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္ရန္ လြတ္လပ္ေသာ အခြင့္အာဏာ အပ္ႏွင္းျခင္း ခံရသည္ အထူးကြၽမ္းက်င္ အဖြဲ႔ကိုလည္း တည္ေဆာက္ဖြဲ႔စည္း သင့္သည္။ တရားေရး စနစ္တြင္ လာဘ္စားမႈကို တိုက္ဖ်က္ရာ၌ ထိုအဖြဲ႔သည္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ား၊ အႀကံေပးခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ပိုင္ခြင့္ ရွိသင့္သည္။ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးႏွင့္ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ လြတ္လပ္ခြင့္တို႔ကို အစဥ္ေလးစား လိုက္နာလ်က္ အမႈတစ္ခုစီကို တစ္ခုခ်င္းစီ သီးျခားစစ္ေစလ်က္ ဥပေဒ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအတိုင္း ျဖစ္ေစသင့္သည္။ ဆက္လက္၍ ထိုအဖြဲ႕သည္ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈမ်ား အၾကံေပးခ်က္မ်ားကို လာဘ္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အပ္ႏွင္းထားျခင္း ခံရၿပီး ျဖစ္သင့္သည္။

Eleven Media Group