“အခုလိုထုတ္ေဖာ္ေၾကညာၿပီး ဆုလက္ခံရယူႏိုင္တဲ့အတြက္ လူသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ေရာ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ေရာ ကၽြန္ေတာ္မ်ားစြာ ဂုဏ္ယူ၀မ္းေျမာက္မိပါတယ္”

လြတ္လပ္စြာေရးသားေျပာဆိုခြင့္ (Freedom Of Expression)ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီးတက္ၾကြစြာ လႈပ္ရွား ခဲ့ၾကသည့္ ကမၻာတစ္လႊားမွ စာေရးဆရာ၊ အယ္ဒီတာ၊ ဂ်ာနယ္လစ္အား လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့ လာေရးအဖြဲ႔ (Human Rights Watch) မွ ဦးေဆာင္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ေပးအပ္ေလ့ရွိေသာ Hellman-Hammett Grants ဆုအား ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ဆယ္အတြင္း ဒုတိယအႀကိမ္အျဖစ္ ကိုေဇာ္သက္ေထြးမွ ရရွိခဲ့ေၾကာင္း HRW မွ အေၾကာင္းၾကားလာခဲ့ရာ အဆိုပါဆုႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခဲ့သည္ မ်ားအား ျပန္လည္တင္ျပအပ္ပါသည္။

ေမး - အေမရိကန္ႏိုင္ငံ နယူးေယာက္မွာ အေျခစိုက္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႔ (HRW)က ႏွစ္စဥ္ေပးအပ္ေလ့ရွိတဲ့ Hellman-Hammett ဆုကို ျမန္မာမာႏိုင္ငံက ဆရာရရွိခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ပထမဆံုး ဒီဆုအေၾကာင္းကို ရွင္းျပေပးပါဦးဆရာ။
ေျဖ - ဒီဆုကို နယူးေယာက္မွာ အေျခစိုက္တဲ့ HRW အဖြဲ႕က ေရြးခ်ယ္ၿပီးေပးတာပါ။ ဒီဆုကို ၁၉၈၉ ခုႏွစ္မွာ စတင္ၿပီးေပးခဲ့တာျဖစ္ၿပီး ဆုေငြေတြ မတည္ေပးခဲ့သူကေတာ့ အေမရိကန္ျပဇာတ္ေရး ဆရာမႀကီး Lillian Hellman က မတည္ေပးတာပါ။ ကမၻာေနရာ အႏွံ႔အျပားက စာေရးသားၿပီး အမ်ားအက်ဳိးေဆာင္ရြက္ရင္း ဒုကၡ ေရာက္ေနတဲ့ စာေရးဆရာေတြ၊ အယ္ဒီတာေတြ၊ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ၊ စာေရးသားျခင္းနဲ႔ အသက္ေမြး ၀မ္း ေက်ာင္းျပဳေနသူေတြကို ေပးအပ္တဲ့ဆုျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္စြာေရးသားေျပာဆိုခြင့္ကို အစဥ္တစိုက္ လႈပ္ရွားခဲ့ သူေတြကို ေပးအပ္တာလည္းျဖစ္ပါတယ္။

ေမး - ျမန္မာႏိုင္ငံက ဘယ္သူေတြမ်ား ဒီဆုကိုရခဲဖူးတာရွိပါေသးလဲဆရာ။

ေျဖ - ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒီဆုကို ၁၉၉၂ ခုႏွစ္က ေထာင္က်သြားတဲ့ ကိုဇာဂနာရဖူးပါတယ္။ ႏွစ္ ၂၀ အၾကာမွာ ဒုတိယေျမာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားအေနနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္ရရွိတာျဖစ္ပါတယ္။

ေမး - ဒီဆုေပးရျခင္းရဲ႕ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ လြတ္လပ္စြာေရးသားေျပာဆိုခြင့္ (Freedom of Ex pression) ကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ၿပီး ဂ်ာနယ္လစ္၊ အယ္ဒီတာ၊ စာေရးဆရာေတြရဲ႕အေရးကို အၿမဲတမ္းအ စဥ္တစိုက္ လုပ္ခဲ့တဲ့သူေတြကို ေပးအပ္တာလို႔သိရပါတယ္။ ဆရာ့အေနနဲ႔ ဘယ္အေၾကာင္း အရာေတြေၾကာင့္ ဒီဆုကိုရရွိခဲ့တယ္လို ယံုၾကည္ပါသလဲ။

ေျဖ - ကၽြန္ေတာ္အေနနဲ႔ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ စာေရးသားျခင္းအလုပ္ကို First Eleven အားကစားဂ်ာနယ္ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္ လုပ္ခဲ့စဥ္က အားကစားေလာကရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလို   ေရးသားခဲ့တဲ့အတြက္လည္း စာဖတ္ပရိသတ္ရဲ႕ အားေပးမႈကို ရရွိခဲ့ပါတယ္။ First Eleven ဂ်ာနယ္ ဟာလည္း ေအာင္ျမင္ထင္ရွားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုအခ်ိန္မွာ ၂၀၀၃ ခု ဇူလိုင္လ ၁၄ ရက္ေန႔မွာ ေထာက္ လွမ္းေရးရဲ႕ မတရားဖမ္းဆီးျခင္းခံရၿပီးေတာ့ ေထာင္ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ အဓိကေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြကို စာေပစိစစ္ေရးကို အာခံၿပီး ေရးသားခဲ့လို႔ ဒီလိုျဖစ္ခဲ့ရတယ္လို႔ နားလည္သေဘာေပါက္ပါတယ္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ေထာင္ကျပန္ထြက္လာၿပီးတဲ့ ေနာက္မွာလည္း ဂ်ာနယ္ေတြထူေထာင္တယ္။ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္လုပ္ရင္း Freedom Of Expression နဲ႔ပတ္သက္ျပီး လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ေခတ္ရဲ႕ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အေျခအေနအရ အင္တာနက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြကေန တိုင္းျပည္ရဲ႕ အေျခအေနမွန္ကို ကမၻာသိဖို႔အတြက္ ႀကဳိပမ္းတင္ျပခဲ့တာေတြ ရွိပါတယ္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ နာဂစ္မုန္တိုင္းနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ သတင္းေတြကို ႏိုင္ငံတကာက သိရွိေအာင္ အင္တာနက္ကတစ္ဆင့္ ဓာတ္ပံုနဲ႔သတင္းေတြကို ေပးပို႔ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ေထာင္ဒဏ္ ၁၉ ႏွစ္ခ်မွတ္ျခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ျပန္ထြက္လာတဲ့အခါ တိုင္းျပည္မွာ democratic transition ကလည္း ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ Civil Society မွာေရာ စတုတၳမ႑ဳိင္မွာေရာ Institution ေတြ အားေကာင္းဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆတဲ့အတြက္ ျမန္မာစာနယ္ဇင္းသမဂၢ ကိုလည္း ဦးေဆာင္ဖြဲ႕ စည္းခဲ့ပါတယ္။ Freedom of Expression ရရွိဖို႔အတြက္ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး လုပ္ေဆာင္ေန ပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းေတြကို ႏိုင္ငံတကာက သတိထားမိၿပီး ဒီဆုကိုေပးတယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။

ေမး - ဆုေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔က ဒီဆုကိုအမ်ားျပည္သူကို ေၾကညာၿပီးမွယူမလား၊ တိတ္တဆိတ္ ယူမလားဆိုၿပီး အေၾကာင္းၾကားထားတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဆရာ ဒီဆုကို ဘယ္လိုလက္ခံ သြားမယ္ ဆိုတာ ေျပာျပေပးပါဦး။

ေျဖ - အရင္ေခတ္ အေျခအေနဆိုရင္ ဒီဆုကို လူသိရွင္ၾကား ယူလို႔ရတဲ့အေျခအေနမဟုတ္ပါဘူး။ တိတ္တဆိတ္ ပဲယူရမယ့္ ဆုမ်ဳိးပါ။ ကိုဇာဂနာတို႔တုန္းက တိတ္တဆိတ္ပဲ ယူခဲ့ရပါတယ္။ အခုေတာ့   ေခတ္ကေျပာင္းလဲလာတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ ပတ္စ္ပို႔မရွိတဲ့အတြက္ နယူးေယာက္ကိုသြားၿပီး ဒီဆုကိုလက္ခံရယူႏိုင္ျခင္း မရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ျပည္တြင္းကေနပဲ ဒီဆုကိုလက္ခံရယူသြားမယ္လို႔ သူတို႔ကိုအေၾကာင္းျပန္ၾကားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားျပည္သူကို ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာဖို႔ေတာ့ သေဘာတူထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။

ေမး - HRW ကထုတ္ျပန္ထားခ်က္အရ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ေပးလာတဲ့ဒီဆုကို တိတ္တဆိတ္ပဲယူခဲ့ၾက သူေတြမ်ားတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဆရာ့အေနနဲ႔ အမ်ားျပည္သူကို ေၾကညာၿပီး ဆုယူသူတစ္ေယာက္   ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ္တို႔လိုပဲ အဖိႏွိပ္ခံ တိုင္းျပည္ေတြက ျပည္သူေတြကို ကိုယ္စားျပဳ တိုက္ပြဲ ၀င္ေနၾကသူေတြကို ဒီဆုနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အားေပးစကားေျပာၾကားေပးပါဦး။

ေျဖ - ဟုတ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကလည္း ဖိႏွိပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ လြတ္လပ္စြာေရးသားေျပာဆိုခြင့္ (Freedom of Expression)ကိုရဖို႔ ႀကဳိးစာ႐ုန္းကန္ခဲ့ရတဲ့အတြက္ ဘာသာစကားေတြျခား၊ ယဥ္ေက်းမႈေတြျခားေပမယ့္ အား လံုးဟာ အတူတူပါပဲ။ ဒီလိုမ်ဳိး တိုင္းျပည္ရဲ႕ ေခတ္ေျပာင္း စနစ္ေျပာင္းသြားလို႔သာ ဒီလိုမ်ဳိး လူသိ ရွင္ၾကား ေၾကညာႏိုင္တာပါ။ ေျပာင္းလဲမႈသာ မရွိခဲ့ဘူးဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္ဟာလည္း စိုးရိမ္ထိတ္ လန္႔မႈၾကားထဲမွာ ပိတ္မိေနၿပီး တိတ္တဆိတ္နဲ႔ လက္ခံရမယ့္ လူစာရင္းမွာ ပါေနမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ အခုလိုထုတ္ေဖာ္ေၾကညာၿပီး ဒီဆုကိုလက္ခံ ရယူခြင့္ရခဲ့တဲ့အတြက္ လူသားတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ေရာ ျမန္မာလူမ်ဳိးတစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ေရာ ကၽြန္ေတာ္မ်ားစြာ ဂုဏ္ယူ၀မ္းေျမာက္မိ ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး တိတ္တဆိတ္ လက္ခံရယူခဲ့ရတဲ့ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ စာေရးဆရာေတြ အားလံုးအတြက္ ကၽြန္ေတာ္ရဲ႕ဆုကို ရည္ညႊန္းလိုပါတယ္။

ေမး - ဆုရရွိၿပီးသြာတဲ့ေနာက္မွာ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားေျပာဆိုခြင့္အတြက္ ဘာေတြလုပ္သြားဖို႔ ရွိပါေသးလဲ ဆရာ။

ေျဖ - တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ပါပဲ ဒီဆုအတြက္ ေရြးခ်ယ္ခံရေၾကာင္း သိရတဲ့အခ်ိန္မွာ ကၽြန္ေတာ္ဟာ   ျမန္မာႏိုင္ငံ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီ(ယာယီ)မွာ ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ အျမင္မတူတဲ့ လူေတြၾကားထဲမွာ Commom Ground တစ္ခုကို တည္ေဆာက္ၿပီးေတာ့ မီဒီယာေလာကရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြ၊ ကာကြယ္မႈေတြ၊ မီဒီယာေလာကသားေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေရးသားခြင့္ေတြ ရရွိဖို႔အတြက္ အမ်ားစုနဲ႔ပူးေပါင္းဖို႔ အရင္ထက္ အခြင့္အေရး ပိုရလာတဲ့အတြက္ ႀကဳိးစားလုပ္ေဆာင္သြားပါမယ္။   ေနာက္ၿပီး ျမန္မာ စာနယ္ဇင္း  သမဂၢနဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး Freedom of Expression အတြက္ လုပ္ေဆာင္သြားပါမယ္။

ေက်းဇူတင္ပါတယ္ ဆရာ ။ ။

ref:EMG