ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရးစနစ္တြင္ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈက ခိုင္ျမဲစြာ အေျခက်ေနၿပီး ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေသာ အမႈမ်ားတြင္ အစိုးရႏွင့္ အာဏာပိုင္မ်ားက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ေနဆဲ ျဖစ္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား ေကာ္မရွင္ (ICJ) ၏ အစီရင္ခံစာ၌ ေဖာ္ျပ

ဒီဇင္ဘာ ၃ ရက္က ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ICJ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ပြဲတြင္ ေတြ႕ရသည့္ ICJ ၏ အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး မစၥတာ ဆမ္ဇာရီဖီႏွင့္ အထက္တန္းေရွ႕ေန ေဒၚသန္းသန္းေအးတို႔အား ေတြ႕ရစဥ္ (ဓာတ္ပုံ-ေနထြန္းႏုိင္)

ျမန္မာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္၌ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈမ်ားက ခိုင္ျမဲစြာ အေျခက်ေန ၿပီး ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေသာ အမႈမ်ားတြင္ အစိုးရႏွင့္ အာဏာပိုင္မ်ားက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ေန ဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ႏိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား ေကာ္မရွင္ (ICJ) ၏ အစီရင္ခံစာ၌ ေဖာ္ျပ ေရး သားခဲ့သည္။  ICJ ၏ အစီရင္ခံစာကို ဒီဇင္ဘာ ၃ ရက္က ထုတ္ျပန္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး အစီရင္ခံစာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ရွင္းလင္းပြဲတစ္ရပ္ကို ခ်က္ထရီယမ္ ဟိုတယ္၌ ျပဳလုပ္ခဲ့ကာ ICJ ၏ အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး မစၥတာ ဆမ္ဇာရီဖီက တက္ေရာက္ ရွင္းလင္းခဲ့သည္။

"အၾကံေပးပိုင္ခြင့္- ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဥပေဒအက်ဳိးေဆာင္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္ခြင့္"(Right to Counsel: The Indepen-dence of Lawyers in Myanmar)ဟု အမည္ေပးထားေသာ ထိုအစီရင္ခံစာတြင္  ျမန္မာ့ တရား စီရင္ေရး စနစ္အတြင္း က်င္လည္aနေသာ ေရွ႕ေနမ်ား၏ အေျခအေနမ်ား၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ယိုယြင္းမႈမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ျဖစ္ေပၚေစရန္ ICJ ၏ အၾကံျပဳခ်က္မ်ား အစရွိသည္တို႔ကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပထားသည္။

ဥပေဒ အက်ဳိးေဆာင္ေရွ႕ေန ၆၀ ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းၿပီး ေရးသားထားသည့္ အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၌ ႏွစ္ႏွစ္တာ ကာလအတြင္း လြတ္လပ္မႈမ်ား တိုးတက္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ္လည္း ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ကန္႔သတ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ အမ်ဳိးမ်ဳိးႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနရဆဲ ျဖစ္သည့္အျပင္ ေနရာတကာ၌ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားကိုလည္း ၾကံဳေတြ႕ေနရသည္ဟု ဆိုသည္။

ထို႔အျပင္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေနေသာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ မေသခ်ာ၊ မေရရာမႈမ်ားႏွင့္ စိုးရိမ္မႈမ်ားကိုလည္း ၾကံဳေတြ႕လာႏိုင္ေျခရွိၿပီး ပ်ံ႕ႏွံ႔လွ်က္ရွိသည့္ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားေၾကာင့္ ေရွ႕ေန တစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ဘ၀ကို အဘက္ဘက္မွ ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္ဟု ေရးသားထားသည္။

"တရားစီရင္ေရးစနစ္ထဲမွာ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈက ခိုင္ျမဲစြာ အေျခက်ေနတယ္။ အဲဒါကို အမ်ားစုက လက္ခံထားတယ္။ ဒီအခ်က္ကို အျခားႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း ေထာက္ျပထားတဲ့အတြက္  အံ့အားသင့္စရာ မရွိပါဘူး"ဟု ICJ ၏ အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ေဒသဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားေရးမွဴး မစၥတာ ဆမ္ဇာရီဖီက ေျပာၾကားသည္။

အဂတိ လိုက္စားျခင္းသည္ တရားဥပေဒစနစ္ကို အေျခပ်က္ေစသည္ဟု အမ်ားက လက္ခံထားသည့္ အတြက္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးကို ထိပါးယုတ္ေလ်ာ့ေစသည္ဟု ဒီဇင္ဘာ ၃ ရက္က ထုတ္ျပန္ေသာ ICJ ၏ သတင္း ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္လည္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရးစနစ္၌ အဂတိ လိုက္စားမႈ ခိုင္မာေနၿပီး မည္မွ်ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိသည္ဆိုျခင္းကို ေျပာ ဆိုရန္ အဆင္သင့္ မျဖစ္ေသးေၾကာင္းႏွင့္ ၎တို႔အေနျဖင့္ ေျပာဆိုရန္ မသင့္ေတာ္ေၾကာင္း မစၥတာ ဆမ္ဇာရီဖီက The Daily Eleven သို႔ ေျပာၾကားသည္။ "ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ တရားစီရင္ေရးမွာ ဘယ္ေလာက္ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈေတြ ရွိေနသလဲဆိုတာကို ICJ အေနနဲ႔ အတိအက်ေျပာဖို႔ အဆင္သင့္ မျဖစ္ေသးသလို ေျပာလို႔လည္း မသင့္ေတာ္ပါဘူး။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ အျခားအဖြဲ႕အစည္းေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ ႏိုင္ငံတကာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ အဖြဲ႕ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈ အမ်ားဆံုးႏိုင္ငံစာရင္းမွာ ထည့္ထားပါတယ္။ IMF တို႔ World Bank တို႔က စာရင္းေတြမွာလည္း အလားတူပါပဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈႏႈန္းက အရမ္းျမင့္မားပါတယ္။ တရားစီရင္ေရးစနစ္ရဲ႕ အဆင့္ဆင့္မွာ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈေတြ၊ အဂတိ လိုက္စားမႈေတြ ရွိေနပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အဂတိ လိုက္စားမႈ ဆန္႔က်င္ေရး မူ၀ါဒရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက ကုမၸဏီေတြအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လာေရာက္ ျမႇဳပ္ႏွံတဲ့အခ်ိန္မွာ အခက္အခဲေတြ ႀကံဳေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္"ဟု မစၥတာဆမ္ဇာရီဖီ က ေျပာၾကားသည္။

ထို႔အတူ ICJ ၏ အစီရင္ခံစာ ေရးသားရာ၌ ပါ၀င္ကူညီခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္အတြင္း အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈမ်ား အေၾကာင္းကို တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာ ေလ့လာခဲ့သည့္ အထက္တန္းေရွ ႕ေန ေဒၚသန္းသန္းေအး ကလည္း တရားစီရင္ေရး နယ္ပယ္တစ္ခုလံုး ယိုယြင္းေနၿပီး အမႈတိုင္းတြင္ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈ ရွိေနေၾကာင္း The Daily Eleven သို႔ ေျပာၾကားသည္။

"ေရွ႕ေနတိုင္း သိပါတယ္။ အမႈတိုင္း အားလံုးနီးပါးမွာေတာ့ Corruption မရွိရင္ေတာင္ Bribery ရွိပါတယ္။ အဲဒါက ရဲရဲႀကီး ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ တရား႐ံုးကို စၿပီးေရာက္လာတာနဲ႔ ရဲကတင္လိုက္တဲ့ အမႈပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ Direct Complaint နဲ႔ ေရာက္လာတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ Civil Case အေနနဲ႔ ေရာက္လာတာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တရား႐ံုးကို ေရာက္လာတာနဲ႔ လာဘ္ေငြေပးရမႈက စရွိတာပဲ။ ရာခိုင္ႏႈန္း ဘယ္ေလာက္လဲ ဆိုတာကေတာ့ Judiciary Institution တစ္ခုလံုးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အတိအက်ေျပာဖို႔ ခက္ပါတယ္။ Judiciary Institution တစ္ခုလံုး ယိုယြင္းေနတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မလို႔ ရာခိုင္ႏႈန္းအားျဖင့္ ေျပာရဖို႔ ေတာ္ေတာ္ခက္ပါတယ္"ဟု ေဒၚသန္းသန္းေအးက ေျပာၾကားသည္။

ICJ ၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ၎တို႔ေတြ႕ဆံုခဲ့သည့္ ေရွ႕ေနတိုင္းက အခ်က္သံုးခ်က္ကို ေယ်ဘုယ်အားျဖင့္ သေဘာတူညီခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။

ပထမအခ်က္မွာ ႏွစ္ႏွစ္တာကာလအတြင္း ေရွ႕ေနမ်ား၏ လုပ္ငန္းပိုင္းဆိုင္ရာ လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ လြတ္လပ္စြာ ရပ္တည္ခြင့္မွာ တိုးတက္လာေၾကာင္းႏွင့္ ေရွ႕ေနလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ၿခိမ္းေျခာက္ခံရမႈ သိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္းလာသည္ဟု ေျပာဆိုၾကသည္။

ဒုတိယအခ်က္တြင္မူ "ႏိုင္ငံေရးဆက္စပ္ေသာ အမႈမ်ားႏွင့္ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားတြင္ အစိုးရႏွင့္ လံုျခံဳေရး အာဏာပိုင္မ်ားက ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္မႈကဲ့သို႔ စိန္ေခၚမႈမ်ား ရွိေနေသးေၾကာင္း" ေရွ႕ေနမ်ားက သေဘာတူညီ ခဲ့ၾကသည္။

တတိယအခ်က္မွာမူ "အက်င့္ပ်က္၊ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈမ်ားကလည္း ေရွ႕ေနတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ စိတ္လြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တရားေရးစီရင္ေရး နယ္ပယ္အတြက္ ထိခိုက္မႈရွိသည္"ဟု သေဘာတူညီခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

ထို႔အျပင္ ICJ ၏ အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ေရွ႕ေနမ်ားအတြက္ လြတ္လပ္သည့္ ဘားေကာင္စီမရွိျခင္း၊ ဥပေဒပညာ သင္ၾကားေရး အားနည္းေနျခင္း၊ ေရွ႕ေနလိုင္စင္ကိစၥ၌ မမွန္မကန္ ဟန္႔တား စြက္ဖက္ျခင္းမ်ားကဲ့သို႔ ျပႆနာအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိခိုက္ေနေၾကာင္း ဆိုသည္။

ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းမ်ားျဖင့္ ကိုက္ညီေသာ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ျဖစ္ေပၚေစရန္အတြက္ အၾကံျပဳခ်က္အခ်က္ ၂၂ ခ်က္ကို ICJ က ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး ထုိအခ်က္မ်ားမွာ အပိုင္းသံုးပိုင္း ရွိေၾကာင္း သိရသည္။

ICJ က ေျပာဆိုခဲ့သည့္ အၾကံျပဳခ်က္ အပိုင္းသံုးပိုင္းမွာ (၁)ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ျပည္ေထာင္ စု ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္တို႔မွ ဘားေကာင္စီ၏ လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးကို အာမခံေပးရန္အတြက္ ထိေရာက္သည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ျပဳလုပ္ရန္၊ (၂) အဂတိ လိုက္စားမႈ စြပ္စြဲခ်က္မ်ားကို ထိေရာက္စြာျဖင့္ ျပစ္မႈေၾကာင္းအရ စံုစမ္းစစ္ေဆးရန္အတြက္ သီးျခားလြတ္လပ္သည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း တစ္ရပ္ကို ျပည္ေထာင္စု ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္တို႔မွ ျပ႒ာန္းေပးရန္၊ (၃) ဥပေဒပညာေရး အဆင့္ျမႇင့္တင္ရန္အတြက္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္၍ ပညာေရး၀န္ၾကီးဌာနမွ ဥပေဒသင္တန္းေက်ာင္း ၀င္ခြင့္သတ္မွတ္ခ်က္ ျမႇင့္တင္ျခင္း၊ သင္႐ိုးညႊန္းတမ္းမ်ား ျပဳျပင္းျခ င္းႏွင့္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကို အကဲျဖတ္ျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ရန္ အၾကံျပဳခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ျမန္မာ့တရားစီရင္ေရးစနစ္ ႏိုင္ငံတကာ စံႏႈန္းႏွင့္ ကိုက္ညီျပီး တိုးတက္ျမင့္မားလာေစရန္ ICJ ကအစိုးရအျပင္ လႊတ္ေတာ္တို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ရွိသည္ဟုလည္း ေျပာၾကားသည္။

Eleven Media Group